Soweto is het culturele en artistieke centrum van hedendaags Zuid-Afrika. Het township groeide uit tot miljoenenstad en ademt met (voormalig) inwoners Nelson Mandela en Desmond Tutu historie.
De leukste manier om Soweto te verkennen is oer-Hollands: op de fiets. Onder begeleiding van een gids welteverstaan, want het blijft een township. In het zonnetje trap je door Zuid-Afrika's beroemdste township. En dan fiets je zomaar opeens door de enige straat ter wereld waar ooit twee Nobelprijswinnaars woonden. Eerst langs het huis van Desmond Tutu. Het oude optrekje van Nelson Mandela is tegenwoordig een museum.
Apartheid: Johannesburg voor de blanken
Soweto - South Western Townships - is eigenlijk een samentrekking van 38 verschillende townships. In 1904 kwamen de eerste mensen wonen in het gebied ten zuidwesten van Johannesburg.
De echte groei vond echter plaats in de jaren vijftig en zestig. De Zuid-Afrikaanse apartheidsregering besloot destijds dat in Johannesburg alleen nog maar blanken mochten wonen. Zwarten, kleurlingen en Aziaten dienden te verhuizen naar de voor hun 'ras' bestemde townships.
Deze wijken smolten in de volgende decennia samen tot de huidige stad Soweto met ruim vier miljoen inwoners.
Miljonairs in Soweto
Soweto heeft in het buitenland vaak nog een slechte naam. Het zou er gevaarlijk zijn. Een krottenwijk. Niets is minder waar. Sommige wijken in Soweto tellen zelfs grote concentraties miljonairs. De meeste buurten zijn keurig verzorgd.
Natuurlijk kent ook Soweto krottenwijken, net als elke andere Zuid-Afrikaanse stad. Soweto oogt echter veel vriendelijker dan buurstad Johannesburg, waar iedereen zich verschuilt achter beveiligingsmuren, waakhonden en alarmen.
De inwoners van Soweto leven meer op straat. Overal klinkt muziek. Vooral in het weekend. Rook kringelt dan op uit achtertuinen, waar hele buurten gezamenlijk braais - Zuid-Afrikaanse barbecues - houden.
Orlando Towers
Een fiets huur je al voor vijftien euro bij Lebo's Backpackers in Orlando, het township dat het officieuze centrum van Soweto vormt.
Tijdens het fietsen zie je op de achtergrond steevast de twee cilindervormige schoorstenen van de voormalige energiecentrale, de Orlando Towers. Het zijn littekens uit de apartheidstijd.
In de jaren vijftig bouwde de blanke apartheidsregering de centrale middenin het 'zwarte leefgebied' Soweto. Zo verpestte hij hun eigen uitzicht tenminste niet. Alle stroom verdween echter wel naar hun blanke huiskamers in Johannesburg. Soweto met zijn centrale had tot 1969 zelf geen stroom.
Bungeejumpen en geschiedenis
De torens staan nu symbool voor het optimisme en de creativiteit in het township. In 1994 werd besloten één van de torens tot kunstwerk te maken. De muurschilderingen beelden de geschiedenis van Soweto uit. Van de andere kun je sinds 2008 afspringen. Een bungeejump van zo'n honderd meter hoogte.
Maar Soweto, en met name Orlando, is boven alles toch echt geschiedenis. De 'hoofdstad' van het verzet tegen het apartheidsregime. Tijdens je fietstocht passeer je zoveel huizen van oud-activisten dat het je zal duizelen als je je vooraf niet hebt ingelezen.
Hector Pieterson museum
Er is het huis van Walter Sisulu, waar zijn vrouw Albertina vluchtende demonstranten voor de politie verborg onder haar rokken. Je passeert het huis waar Mandela en zijn vrouw Winnie woonden, totdat Mandela in 1962 werd opgesloten op Robbeneiland.
En je komt langs de plek waar de blanke oproeppolitie de 13-jarige Hector Pieterson doodschoot tijdens het scholierenprotest van 1976. De moord ontketende Soweto Uprisings rellen die het begin inluidden van het einde van apartheid veertien jaar later.
Het naar Hector Pieterson vernoemde museum in het centrum van Orlando is onontbeerlijk voor een goed begrip van de Zuid-Afrikaanse geschiedenis.
Wat is er te doen in Soweto?
- Geniet van het honderd meter hoge uitzicht of maak een bungee jump van de imponerende Orlando Towers, vroeger de rokende pijpen van een elektriciteitscentrale, nu in ruste en de boegbeelden van Soweto.
- Loop door Vilakazi Street, de enige straat ter wereld waar ooit twee Nobelprijswinnaars woonden: Nelson Mandela en Desmond Tutu. Mandela's huis is tegenwoordig een museum.
- Bezoek het Hector Pieterson Museum in de wijk Orlando en verdiep je in de beroemde opstand die bekend werd onder de naam Soweto Uprising op 16 juni 1976.
- Ontmoet de plaatselijke bevolking in een Shebeen, een bar in een achtertuin. Ga liever wel mee met een local die je kent, zodat je niet in de verkeerde achtertuinen terecht komt.
- Bezoek een oud mijnwerkershostel, de woonkazernes waar zwarte (mannelijke) arbeiders in de tijd van apartheid soms wel met z'n tienen op een klein kamertje moesten slapen.
