Pretoria is de hoofdstad van Zuid-Afrika. Kleiner en rustiger ogend dan Johannesburg. Maar schijn bedriegt. Pretoria heeft een even fascinerende als verschrikkelijk geschiedenis.
Elke lente staan er in Pretoria duizenden jacarandabomen in bloem. Hun paarse bloesem dekt Zuid-Afrika's administratieve hoofdstad toe met een zachte gloed.
Waarom Pretoria?
Van de imposante gebouwen van de Union Buildings en de rijke geschiedenis van het Voortrekker Monument tot de weelderige tuinen en levendige markten, biedt Pretoria een boeiende mix van bezienswaardigheden en ervaringen die een dieper inzicht geven in de cultuur, politiek en identiteit van het land.
De gekleurde deken lijkt de rustige stad, die ook wel Tshwane heet, op het eerste gezicht te passen. Vijftig kilometer ten noorden van het meer hectische Johannesburg oogt het leven kabbelend. Bovendien betekent Tshwane: we zijn allemaal gelijk. Hoe vredig.
Afrikaner Jeruzalem
Naam en bloesem vertekenen echter. Pretoria heeft een bikkelharde geschiedenis, doorspekt met racisme en onderdrukking.
Pretoria heet ook wel het 'Afrikaner Jeruzalem'. Het is de enige grote Zuid-Afrikaanse stad waar blanke Afrikaners tot op de dag van vandaag grotendeels het straatbeeld bepalen.
De bijnaam 'Afrikaner Jeruzalem' komt voort uit het grote aantal Afrikaner monumenten in en rond de stad. De neoklassieke overheidsgebouwen bijvoorbeeld.
Zoals het Union Building met zijn zware, halfronde pilarengalerij die de twee zware zijvleugels van het gebouw verbindt. Torentjes aan weerszijden van de halve cirkel. Rode dakpannen. Massieve steen. Een lager gelegen tuin ervoor.
Nelson Mandela en Paul Kruger
Een ander voorbeeld is het Paleis van Justitie aan Church Square in het hart van de stad. Opnieuw die pilaren. Wederom de torens. Al is de architectuur iets subtieler.
In dit gebouw hoorde antiapartheidsstrijder Nelson Mandela, samen met een aantal andere ANC kopstukken, in 1964 de doodstraf tegen zich eisen. De rechter veroordeelde Mandela uiteindelijk tot levenslang op Robbeneiland.
Verder draagt natuurlijk het vroegere huis van Afrikaner held Paul Kruger bij aan de status van Pretoria als Afrikaner bolwerk. Ook kijkt zijn standbeeld, wat misprijzend, naar de mensen op Church Square.
Voortrekker Monument
Het meest omstreden Afrikaner bouwwerk is het Voortrekker Monument. Drie kilometer ten zuiden van Pretoria staat de vierkante stenen kubus op een heuvel.
Het is het heilige der heiligen voor de Afrikaner bevolking. Voor veel anderen is het vooral een plek die het racistische apartheidsysteem visualiseert.
Het kolossale bouwwerk verrees tussen 1938 en 1949. Het moest het symbool worden van het 'witte ras' in Zuid-Afrika.
De slag bij bloedrivier
Binnen beeldt een reliëf de Slag bij Bloedrivier heroïsch uit. De slag waarbij een handvol Afrikaners duizenden zwarte Zulu krijgers uitmoordden.
Ook vertelt het de geschiedenis van de Grote Trek, de tocht van de eerste Afrikaner boeren uit Kaapstad naar de achterliggende landen van Zuid-Afrika, de Voortrekkers. Dwars door de Karoo naar de Transvaal waar zij zich iets na het jaar 1800 vestigden.
In de kelder is een museum dat een beeld moet geven van het leven van de Voortrekkers. Andries Pretorius was één van hen. Naar hem vernoemde de Afrikaners hun stad in Transvaal.
Op het dak van de kubus kun je een luchtje scheppen en genieten van het prachtige stadspanorama.
Boerengehucht
Pretoria was tot 1880 slechts een boerengehucht. De ontdekking van goud in de grond bracht echter een enorme toeloop op gang. De stad groeide daarna snel.
Toch wonen er nog altijd niet eens twee miljoen mensen in Pretoria. Het geeft de stad een rustiger karakter dan zuiderbuur Johannesburg.
Toch vertekent ook deze rust. Criminaliteit is wel degelijk een probleem en de straten zijn 's nachts niet veilig, op de uitgaansgebieden in de wijken Hatfield en Brooklyn na.
Wat is er te doen in Pretoria?
- Bezoek de heilige grond voor veel blanke Afrikaners: het Voortrekker Monument. Het bouwwerk verbeeldt de mythe van de Voortrekkers. Voor zwarten en kleurlingen is het gebouw uit 1949 vooral een symbool van de vroegere racistische apartheidsgeschiedenis.
- Kijk rond op Church Square, het hart van Pretoria. De gebouwen rondom het plein omvatten onder meer het oude regeringsgebouw Ou Raadsaal en het Paleis van Justitie waar in de jaren zestig Nelson Mandela tot levenslange gevangenisstraf werd veroordeeld.
- Paul Kruger is misschien wel de bekendse Afrikaner ooit. Je kunt zijn oude huis bezoeken, niet ver van Church Square. Het Paul Kruger House Museum.
- Ben je geïnteresseerd in politiek of ietwat bombastische neoklassieke architectuur, dan moet je zeker een bezoek brengen aan Union Buildings, de regeringsgebouwen van Zuid-Afrika.
- Even genoeg van alle historische gebouwen? Geniet dan van het zonnetje in de Pretoria National Zoological Gardens of verlaat de stad en geniet van de rust bij Hartbeespoort.
