Meer dan zestien jaar geleden wierp Zuid-Afrika eindelijk het juk van apartheid van zich af. Een glorieuze toekomst kon beginnen. De realiteit is anders: zwarte Zuid-Afrikanen spelen nog altijd een marginale rol in de Zuid-Afrikaanse economie. Daar moet nu verandering in komen.
Bijna twintig jaar nadat Nelson Mandela de gevangenispoort uit liep, leefden veel zwarte Zuid-Afrikanen onder erbarmelijke omstandigheden. Er was geen goede huisvesting en een torenhoge werkloosheid hield de zwarte Zuid-Afrikanen in haar greep.
Blanke besturen
De huidige regering van Zuid-Afrika wil het economische verschil tussen blank en zwart kleiner maken. Het verschil is enorm. Een voorbeeld: 87 procent van de economisch productieve bevolking is zwart. Toch heeft 91 procent van de beursgenoteerde bedrijven een blanke bestuursvoorzitter. Nog een voorbeeld. Van alle wijn die in Zuid-Afrika wordt gemaakt, is minder dan een procent afkomstig van een zwarte wijnboer.
Om deze ongelijkheid recht te trekken is de Zuid-Afrikaanse regering over gegaan tot Affirmative Action, ofwel positieve discriminatie. Belangrijkste pijler van dit beleid is de Black Economic Empowerment.
Zwart zakendoen
Voor alle sectoren van de Zuid-Afrikaanse economie zijn richtlijnen opgesteld over de mate waarin zwarten betrokken moeten zijn bij het bedrijfsproces. Als een bedrijf een overheidscontract wil, of zelfs maar een product of dienst van de overheid wilt gebruiken, moet dat bedrijf de richtlijnen opvolgen.
In die richtlijnen wordt gesteld dat een groot gedeelte van de werknemers van het bedrijf zwart moet zijn. Ook de managers dienen zwarte Zuid-Afrikanen te zijn. Het bedrijf moet zaken doen met zwarte bedrijven. Na verloop van tijd moet het bedrijf zelfs ten dele in handen komen van zwarte Zuid-Afrikanen.
Zimbawaans doemscenario
Het idee is nobel. Vrijwel iedereen is het erover eens dat een grondige herverdeling van economisch bezit noodzakelijk is in Zuid-Afrika. Toch zijn er veel critici.
Sommige deskundigen -blank en zwart- menen dat het onmogelijk is om de ongelijkheid versneld op te lossen. Zij vinden dat de overheid moet investeren in onderwijs, zodat mensen op basis van hun opleiding en ervaring hogere functies krijgen. Mensen te vroeg promoveren leidt tot problemen.
Deze critici wijzen op het doemscenario in Zimbabwe, waar blanke boeren werden verjaagd terwijl niemand anders wist hoe er moest worden geoogst.
Omgekeerde discriminatie
Bedrijven klagen verder dat zij hun personeel nu moeten beoordelen op etnische achtergrond, in plaats van kwaliteit en ervaring. Dat gaat ten koste van het bedrijf. Veel blanken voelen zich achtergesteld en vertrekken naar het buitenland. En met dat vertrek verliest Zuid-Afrika een schat aan ervaring.
De blanken voelen zich gediscrimineerd en buitengesloten. Ze krijgen geen baan, omdat het aannemen van zwarten wordt gestimuleerd. Daardoor merk je in dat de verdeeldheid en achterdocht tussen blank en zwart langzaam toeneemt.
Veel critici menen dat Black Economic Empowerment niet goed is voor Zuid-Afrika. Niet alleen op economisch vlak. Velen zijn bang dat de Black Economic Empowerment zorgt voor nog grotere verdeeldheid in een land dat al zolang verscheurd is geweest.
