In Elmina staat het beruchtste slavenfort van Ghana. Meer dan twee eeuwen bestiert door de Nederlanders die van hier 2000 slaven per jaar naar het Amerikaanse continent verscheepten.
De zwarte bladzijden uit de Nederlandse geschiedenis kunnen je nauwelijks ontgaan in Elmina, ruim 150 kilometer ten westen van Accra. In de slavenkerkers van het fort dat de Nederlanders in 1637 veroverden op de Portugezen, bekruipt je honderden jaren na dato stilletjes nog altijd een schuldgevoel. Ruimtes van slechts tien bij vijf meter. Voor 150 slaven per vertrek!
2000 slaven per jaar
Het fort aan de haven van Elmina kijkt uit over het slaperige Ghanese vissersstadje. De witte muren flikkeren in de zon. De hoge palmbomen, die uitsteken boven de zware muren, doen zachtaardig aan.
Toch was de vesting ooit de schrik voor duizenden West-Afrikanen. De laatste stop op hun onmenselijke weg richting Amerika of Azië. Vier boten per jaar met vijfhonderd slaven per schip.
Als de tijd gekomen was om de slaven op de boten te drijven, werden ze door een poort richting de kade gedreven. De doorgang is buitengewoon smal. Het paste destijds echter makkelijk, vertelt je gids. De slaven waren bij vertrek uitgemergeld van de honger.
Nederlandse verovering
Portugezen bouwden het fort in Elmina in 1482. Het was de eerste Europese nederzetting in West-Afrika. Zij noemden de vesting São Jorge de Mina. Het fort diende de goudmijnen in het gebied te beschermen.
De Nederlanders deden vele pogingen het fort te veroveren. Dit lukte echter pas in 1637, toen Johan Mauritz van Nassau het fort vanaf de nabijgelegen St. Jago heuvel onder vuur nam.
Op deze heuvel bouwden de Nederlanders meteen na de overwinning een tweede fort: de Coenraadsburg.
West-Indische Compagnie
De Nederlanders, die daarna in korte tijd ook alle andere Portugese gebieden in Afrika onder controle kregen, verscheepten enorme hoeveelheden goud vanuit Elmina.
De West-Indische Compagnie zag echter ook in hoe lucratief de slavenhandel was. Zeker toen er in de Zuid-Amerikaanse koloniën grote behoefte ontstond aan extra arbeidskracht op de suikerriet- en koffieplantages. Pas in 1871 verkochten de Nederlanders Elmina aan Engeland, samen met hun andere nederzettingen langs de Afrikaanse kust.
De onderhoudskosten waren boven de opbrengsten uitgestegen.Toch herinnert nog altijd veel in Elmina aan de Nederlandse overheersing. Niet alleen het fort zelf, maar ook de Nederlandse wijk in de stad. De Nederlandse begraafplaats. En vraag de inwoners van Elmina maar eens naar hun achternamen.
Treurige stemming
Maar waarvoor je komt is uiteraard het fort. Er zijn elke dag rondleidingen. Door de slavenvertrekken beneden. Door de residentie van de gouverneur boven. Vanaf zijn balkon met gietijzeren balustrade keek hij neer op de binnenplaats. Daar stonden soms enkele tientallen slavenvrouwen, uit wie hij er dan één koos voor de nacht. De rest was overgeleverd aan de grillen van de bewakers.
Voor de meeste bezoekers heeft het iets onwerkelijks. En tegelijkertijd is het door de perfecte staat van het fort zo goed voor te stellen.
Het moet een treurige stemming geweest zijn daar twee eeuwen geleden. De Nederlanders die zo ver van huis waren. En de slaven die na een barre voettocht uit Mali of Togo er hun laatste erbarmelijke dagen sleten op hún Afrikaanse continent.
Wat is er te doen in Elmina?
- Laat je rondleiden in het prachtige Elmina slavenkasteel en leer over de verschrikkelijk misdaden tegen de menselijkheid die Nederlanders er eeuwen geleden pleegden.
- Bezoek de Nederlandse begraafplaats in Elmina en probeer je eigen achternaam te vinden op een grafsteen - lastig, want de begraafplaats is niet al te groot.
- Maak een wandeling door het drukke havenstadje Elmina en kijk hoe vissersbootjes binnen- en uitvaren.
- Wil je even iets heel anders, bezoek dan het nabijgelegen Kakum National Park en klauter op enkele tientallen meters hoogte over touwbruggen van boom naar boom.
- Is het weekend en heb je zin om te stappen, ga dan even buurten bij Cape Coast, een kilometer of tien verderop. Taxi's rijden de hele dag en ook 's nachts op en neer.
